Om de groei van uitzaaiingen in haar hoofd een halt toe te roepen, moest mevrouw Martens begin dit jaar bestraald worden. Er was echter één probleem: ze zag enorm op tegen het dragen van het bestralingsmasker, waarmee haar hoofd tijdens de bestraling vastgezet moest worden. Haar angst hiervoor was zó groot, dat haar behandeling uiteindelijk werd uitgesteld om haar aan het idee van een masker te laten wennen. Enige tijd later kon alsnog worden gestart met de bestraling, maar de herinneringen hieraan roepen nog steeds veel emoties op.

‘Er zijn meer patiënten zoals mevrouw Martens. Zij hebben zoveel baat bij onze nieuwe techniek oppervlaktescanning’, vertelt Deniece Washington. Als laborante is zij verantwoordelijk voor de begeleiding van patiënten tijdens de uitvoering van hun bestralingsbehandeling.

Kwalitatief beter
‘Voorafgaand aan de bestralingsbehandeling bespreek je met de patiënt wat het traject inhoudt’, vult radiotherapeut-oncoloog Mariska van de Sande aan. ‘Mensen schrikken soms als je vertelt over het masker wat ze tijdens de bestraling moeten dragen, of dat ze tatoeagepuntjes krijgen omdat dat nodig is. Soms roept het zoveel spanning op dat ze niet meer goed horen wat je daarna nog vertelt. Als we de patiënt kunnen bestralen met behulp van oppervlaktescanning is dit onderdeel niet meer aan de orde. Dit maakt het gesprek voor de patiënt minder stressvol en daardoor uiteindelijk kwalitatief weer een stukje beter. Daar heeft iedereen baat bij.
Deniece: ‘Veel patiënten zijn in een bepaalde mate gespannen voor de bestraling. Wanneer een masker wordt gemaakt, is het nog warm en zacht. Zodra de bestralingen beginnen, voelt het kouder en harder aan. De patiënt ligt dan echt vast aan de behandeltafel en kan het hoofd dus niet bewegen. Hoewel dit voor de bestraling heel belangrijk is, kan dit voor patiënten als mevrouw Martens een enorme impact hebben. Patiënten kunnen dit zelfs zó eng vinden dat ze in paniek raken. Als laborant probeer je patiënten zo goed mogelijk te begeleiden en zoveel mogelijk spanning weg te nemen. Hierin hebben we veel ervaring. Toch gebeurt het weleens dat we de bestraling vroegtijdig moeten afbreken.’

Geen maskers en tatoeagepuntjes meer nodig
Met de komst en het gebruik van de oppervlaktescanner verandert er veel ten goede voor de patiënt. ‘Dit apparaat meet constant de positie van het gezichtsoppervlak en vergelijkt dit met de scan die we voorafgaand aan de behandeling hebben gemaakt. Daarom is er geen masker meer nodig’, legt Deniece uit. ‘Iemand kan wel heel stil liggen, maar toch het hoofd zo minimaal bewegen dat wij dat met het blote oog niet zien. Het apparaat detecteert dat wel onmiddellijk.’
De techniek biedt ook grote voordelen voor borstkankerpatiënten. ‘Tot voor kort markeerden we het te bestralen gebied met tatoeagepuntjes. Deze blijven zichtbaar op de huid. Met name voor borstkankerpatiënten kan dat heel vervelend zijn, omdat er altijd een stipje in het decolleté zichtbaar blijft als blijvende herinnering aan een emotionele tijd. Met de nieuwe apparatuur is het niet meer nodig om die puntjes te tatoeëren en dat is een enorme vooruitgang.’

Nauwkeuriger monitoren
Mariska ziet ook duidelijk de voordelen van de nieuwe apparatuur: ‘Je kunt nu nóg nauwkeuriger de positie controleren. Natuurlijk wil je bij bestralen het omliggende gezonde weefsel zo min mogelijk schade toebrengen. Dat is relevant bij patiënten waarbij bijvoorbeeld de linkerborst moet worden bestraald. Het hart ligt daar namelijk relatief dichtbij. Zodra je inademt, verplaatst het hart zich een beetje naar de rugzijde. Om ervoor te zorgen dat het hart minder of niet wordt meebestraald, bestralen we de borst alleen tijdens de inademing. Het is dan heel belangrijk dat de patiënt iedere keer exact even diep inademt en niet onbewust wat adem laat weglopen. Met onze nieuwe oppervlaktescanner wordt dit meteen gesignaleerd. Patiënten kunnen desgewenst ook zelf meekijken op de monitor waardoor het soms nét wat gemakkelijker kan zijn om de adem lang genoeg vast te houden.’

Stapsgewijs
De oppervlaktescanner wordt nog niet bij elke vorm van bestraling ingezet. ‘Elke tumorsoort is anders. We doen dan ook voor elke tumorsoort eerst grondig onderzoek naar de resultaten van de nieuwe ten opzichte van de huidige techniek. Die resultaten moeten minimaal hetzelfde, en het liefst beter zijn. Pas als dit zo is, stappen we over. Op dit moment gebruiken we de oppervlaktescanners bij patiënten waarbij het gehele hersenweefsel bestraald moet worden in verband met uitzaaiingen in de hersenen. Daarnaast gaat het systeem steeds meer gebruikt worden bij het positioneren van borstkankerpatiënten ‘, legt Mariska uit. ‘En we zijn nu aan het onderzoeken of we de techniek ook kunnen toepassen als maar een gedeelte van het hersenweefsel bestraald moet worden bij een hersentumor. De techniek is nu geïnstalleerd op onze locatie in Tilburg, maar in de toekomst zullen ook onze locaties in Breda en Den Bosch hiermee uitgerust worden. Uiteindelijk willen we al onze patiënten zonder maskers en tatoeagepuntjes kunnen behandelen. Daar werken we de komende jaren heel hard aan.’

Bij Instituut Verbeeten worden jaarlijks meer dan 4500 patiënten bestraald. Instituut Verbeeten hecht er waarde aan om alle patiënten de best mogelijke zorg te bieden met zo min mogelijk fysieke en mentale belasting. Dit wordt gedaan door de nieuwste technieken – die het behandeltraject sneller, beter en patiëntvriendelijker maken – toegankelijk te maken voor zoveel mogelijk patiënten.