Hyperthermie als behandeling van tumoren bewijst zich al tientallen jaren steeds opnieuw als versterking van bestralings- en chemotherapie. Verschillende ziekenhuizen in binnen- en buitenland gebruiken deze methode om kanker te bestrijden. In Nederland wordt al sinds de jaren ’60 onderzoek gedaan naar en behandeld met hyperthermie, en sinds 2007 bestaat er een hyperthermiebehandelcentrum in Amsterdam.

Sinds een paar jaar schijnt de werking op kankerstamcellen nieuw licht op deze behandelmethode. Begin 2017 bleek volgens Nederlands onderzoek 1) al dat hyperthermie een geschikte rol kan bieden tegen therapieresistente kankerstamcellen (KSC). Kankerstamcellen zijn in staat om zichzelf (veel) vaker te delen dan de ‘gewone’ kankercel. Omdat ze zich in een speciaal micro-milieu bevinden, zijn ze vaak lastiger te bereiken door conventionele behandelingen.

Eind 2017 werd het onderzoek uit Nederland opnieuw bevestigd door onderzoekers in de Verenigde Staten te Cleveland (Ohio) 2). Daar hebben verschillende onderzoekers opnieuw aangetoond dat hyperthermie substantieel bijdraagt aan het bestrijden van tumoren in combinatie met de conventionele behandelingen zoals chemo of bestraling. Kankerstamcellen kunnen resistent zijn tegen geïoniseerde straling (bestraling) en chemotherapie. Gezien de werking van hyperthermie op kankerstamcellen heeft het de potentie om deze stamcellen gevoeliger te maken voor bestraling en chemo. Er wordt speciaal ingegaan op de effecten op het micro-omgevingsniveau.
– Allereerst kan hyperthermie bepaalde eiwitten beïnvloeden die de werking van chemotherapie tegengaan.
– Ten tweede kan warmte het reparatievermogen van het DNA (DNA-schade na bijvoorbeeld chemo of bestraling) in stamcellen belemmeren en dus gevoeliger maken.
– Ten derde: hyperthermie kan kankercellen doden, ongeacht de status van de celcyclus.
Ook zorgt het voor een toename aan perfusie (doorstroming) en kan het dus zo het zuurstoftekort (hypoxie) tegengaan. Hierdoor kan bestraling beter zijn effect sorteren.

Feiten over hyperthermie
– Al vier eeuwen voor Christus werd er gesproken over de helende werking van warmte en koorts.
– Hyperthermie is bij veel soorten kanker toe te passen, binnen de wetenschap vermeld bij borst-, hersen-, long-, slokdarm-, maag-, alvleesklier-, galwegen-, darm-, prostaat-, eierstok-, baarmoederhals-, nier- en leverkanker, melanoom en sarcoom.
– Hyperthermie wordt meestal gecombineerd met chemotherapie of radiotherapie (bestraling), omdat juist deze combinatie de meeste effecten geven.
– Veel studies tonen aan dat de combinatie met conventionele kankerbehandelingen met hyperthermie ervoor zorgen dat er een langere algemene overlevingsduur is.
– Er wordt al ruim honderd jaar wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van koorts en warmte als behandeling van kanker.
– Er zijn verschillende vormen van hyperthermie. De meest gebruikte zijn loco-regionale hyperthermie (tumor en regio worden verwarmd), total body hyperthermie (koorts opwekken voor het hele lichaam) en perfusiehyperthermie (er vindt een verwarmde spoeling plaats met een chemo-oplossing).
– Hyperthermiebehandelingen kennen vrijwel geen bijwerkingen.
– Een verhoogde lichaamstemperatuur beschermt het lichaam, met behulp van bepaalde eiwitten, tegen ontstekingsziekten en ook tegen kanker. Zelfs een kleine stijging kan het immuunsysteem ondersteunen.
– Er zijn tegen de 100.000 wetenschappelijke studies en literatuurstukken beschikbaar via PubMed (medische publicaties).

Wat gebeurt er in het lichaam?
Bij hyperthermie wordt door middel van straling de temperatuur van het lichaam in zijn geheel of op bepaalde plaatsen verhoogd tot 40℃ – 44℃. Dat heeft een aantal gevolgen, die je op de afbeelding kunt zien:

A. De doorbloeding van tumoren is doorgaans gebrekkig. Hierdoor is de effectiviteit van chemotherapie (lage concentratie van de medicijnen in de tumor) en bestraling (zuurstofarme omgeving) geringer dan gewenst. Hyperthermie verbetert de bloedcirculatie naar de tumor(en) en uitzaaiingen en verhoogt op die manier de effectiviteit van chemotherapie, hormoontherapie en bestraling.
B. Hyperthermie verhoogt de concentratie van bepaalde eiwitten (HSP – Heat Shock Proteins). Deze eiwitten prikkelen het immuunsysteem om effectiever kankercellen aan te vallen en maken deze ook meer gevoelig voor de natuurlijke afweer van het lichaam.
C. De celwand van de kankercel wordt door de warmte weker waardoor geneesmiddelen beter kunnen binnendringen.
D. Door de warmte en de straling worden kankercellen gedood of raken ze beschadigd. Gezonde cellen worden juist niet aangetast, in tegenstelling tot andere vormen van bestraling (zoals röntgenstraling), waarbij ook gezonde cellen worden getroffen.
E. Hyperthermie voorkomt dat beschadigd DNA van kankercellen (beschadigd door chemotherapie of bestraling) zich kan herstellen en de behandelingen dus effectiever maakt.

Noten
1) Oei A.L. Int. J of Hyperthermia 2017 feb. Targeting therapy resistant cancer stem cells by hyperthermia
2) J Stem Cell Trans. Biology, Targeting cancer Stem-like Cells with Hyperthermia, dec. 2017