Vrouwen die de diagnose ‘borstkanker’ krijgen, belanden in een behandeltraject en een emotionele rollercoaster. Ze worden geopereerd, waarbij de tumor wordt verwijderd. Daarna volgt vaak ook nog bestraling. Chemotherapie wordt vaak als eerste behandeling ingezet als het om een agressieve tumor gaat.

Je kunt je voorstellen dat de impact groot is van al deze behandelingen. Als de hele borst is geamputeerd, of als er veel weefsel is verwijderd, volgt er dikwijls nog een reconstructie. Klachten waar vrouwen na de behandeling bijna allemaal mee te maken krijgen, is intense vermoeidheid. Na een operatie kan er een doof gevoel onder de arm en/of in het littekengebied ontstaan. Aanhoudende pijnklachten komen voor, en ook kan er bewegingsbeperking van armen en schouder optreden. Ook treedt soms lymfoedeem op, waardoor de arm dik en zwaar is. Litteken- en bindweefselvorming kan trekklachten van de huid geven. De bestraalde huid kan verkleuren en kwetsbaar zijn. Specifieke klachten van chemotherapie zijn haaruitval, verminderde weerstand, problemen met huid en nagels, concentratie- en geheugenproblemen, typische overgangsklachten zoals opvliegers, onvruchtbaarheid en zenuwprikkeling.

Hartfalen
In sommige gevallen kan een vrouw last krijgen van hartfalen, omdat door de chemotherapie of bestraling de hartspier is beschadigd. Gevolg: (ernstige) vermoeidheid en kortademigheid bij (minimale) inspanning. Hartfalen kan soms tot wel meer dan 10 jaar na afronding van de behandeling optreden.

Angst en onzekerheid
De impact op het psychisch welbevinden is groot. Angst en onzekerheid spelen hierin een rol. Tijd voor verwerking is er nauwelijks, omdat de meeste tijd wordt opgeslokt door onderzoeken en behandelingen en de bijwerkingen daarvan. Vaak komen de emoties pas als de behandelingen grotendeels achter de rug zijn. Gevoelens van angst, onzekerheid, boosheid en machteloosheid, depressieve gevoelens, een veranderd zelfbeeld, veranderde seksualiteit / intimiteit, problemen in de relatie, het gezin of op het werk.

Vervroegde overgang
Vrouwen die zijn behandeld voor borstkanker, kunnen versneld en ook vervroegd in de overgang komen. Dat laatste ligt natuurlijk aan de leeftijd waarop ze behandeld zijn. De oorzaken dat deze vrouwen in de overgang komen zijn divers. Het kan een gevolg zijn van chemotherapie en sommige vrouwen krijgen medicatie als aanvullende behandeling, waardoor de vrouwelijke cyclus wordt onderdrukt als ze hormoongevoelige borstkanker hebben gehad. Er zijn ook medicijnen die de gevoeligheid voor oestrogeen (het vrouwelijk geslachtshormoon) onderdrukken of de eigen aanmaak ervan in vetweefsel en bijnieren onderdrukken. Deze medicijnen worden vooral gegeven aan vrouwen die al in de post-menopauze zijn. Dat wil zeggen dat hun laatste menstruatie een jaar of langer geleden was.

Overgangsklachten
Naast het leren omgaan met de fysieke en emotionele gevolgen van borstkanker hebben veel van deze vrouwen er nóg een zorg bij: ze zijn in de overgang! Veel vrouwen krijgen te maken met de volgende klachten:
– verminderde vruchtbaarheid
– vervroegde botontkalking
– atrofie van het vaginaslijmvlies
– opvliegers
– nachtzweten
– overgewicht
– stemmingswisselingen
Deze klachten komen door het wegvallen van het geslachtshormoon oestrogeen. De invloed van dit hormoon is enorm en het wegvallen daarvan dus ook.

Gezondheidsrisico’s verkleinen
Vrouwen die door de behandeling van borstkanker in de overgang belanden, herkennen de klachten lang niet altijd. Ze zitten vaak nog in de nasleep van het hele behandeltraject en wijten de klachten daaraan. Pas later valt het kwartje dat de overgang ook meespeelt. Veel vrouwen houden zich flink en ploeteren stug door: ‘Die overgang kan er ook nog wel bij!’. Maar er zijn klachten waar je echt wat aan kunt doen, en het is belangrijk dat je geïnformeerd wordt hoe je verdere gezondheidsrisico’s kunt verkleinen.

Uitleg en plan van aanpak
Een bezoek aan een verpleegkundig overgangsconsulente is echt onmisbaar, juist voor deze groep vrouwen die al zoveel voor hun kiezen hebben gehad en meer risico lopen op bijvoorbeeld botontkalking.
De meeste vrouwen vinden het fijn om hun verhaal te doen. Ze krijgen uitleg over de overgang, ze horen wat oestrogeengebrek voor hen betekent en begrijpen waar hun klachten vandaan komen. De volgende stap is een plan maken om wat aan de klachten te doen. Omdat hormoonsuppletie ontraden wordt, ga je op zoek naar wat wél kan. Dat kan voor elke vrouw weer anders zijn: de ene vrouw heeft last van pijnlijke spieren en botten, de andere heeft juist veel opvliegers. Wat wel voor bijna elke vrouw geldt, is hoe ze de risico’s op osteoporose en hart- en vaatziekten kan verlagen.

Vrouwen zijn enorm geholpen als ze eenmaal inzicht hebben gekregen in hoe het werkt met het lijf, fysiek en mentaal, en dat ze zelf weer de regie kunnen nemen. De klachten zullen echt niet voor 100% verdwijnen, maar weten wat ze kunnen doen en hoe ermee om te gaan maakt ze een stuk sterker!

Wat doet oestrogeen?
Oestrogeen zorgt voor sterke botten, een stevige en soepele huid, gezonde slijmvliezen een gezonde slaap, beschermt tegen hart- en vaatziekten, onder andere door een lagere bloeddruk en een lager cholesterolgehalte. De neurotransmitters in onze hersenen worden ook beïnvloed door oestrogenen. Daar spelen ze een rol bij de prikkeloverdracht. De oestrogeenreceptoren komen voor in verschillende hersendelen, waaronder het limbisch systeem, dat staat voor emotie, seksualiteit en motivatie.
Oestrogeen beschermt de zenuwen tegen beschadiging en stimuleert de zenuwgroei. Oestrogeen zorgt ervoor dat er meer neurotransmitters zoals serotonine en endorfine worden aangemaakt. Wanneer de hoeveelheid neurotransmitters in je bloed veranderen door het schommelen van de oestrogenen, heeft dit een invloed op je gedrag en op je emoties.